De 3 V’s van proefdieronderzoek
Eén van de hoekstenen in proefdieronderzoek is het principe van de ‘3 V’s’ dat onderzoekers verplicht het aantal proefdieren te verminderen, proeven te verfijnen om dierenleed tot een minimum te herleiden en waar mogelijk, proefdieren te vervangen door andere methodes.
Verminderen betekent dat onderzoekers methodes gebruiken waarbij ze evenveel informatie verkrijgen met minder dieren, of meer informatie met hetzelfde aantal dieren. Bijvoorbeeld, dezelfde proefdieren kunnen gebruikt worden in meerdere studies en gecoördineerde, internationale samenwerkingen verhinderen dat hetzelfde onderzoek op meerdere plaatsen gedaan wordt. Anderzijds zorgen innovaties in bijvoorbeeld beeldvormingstechnologie ervoor dat verschillende gegevens voor één enkel dier kunnen verzameld worden. Het herleiden van het aantal dieren tot een minimum staat centraal maar het is tegelijkertijd belangrijk om te verzekeren dat onderzoekers steeds voldoende informatie verzamelen om tot een resultaat te komen. Als het aantal dieren zo klein wordt dat de resultaten van de proef geen wetenschappelijke waarde meer hebben (onvoldoende statistische kracht), dan zijn de proefdieren onnodig gestorven en is dit onaanvaardbaar.
Verfijnen betekent dat onderzoekers methodes gebruiken die er voor zorgen dat het dierenleed zo veel mogelijk wordt beperkt en dat het dierenwelzijn maximaal wordt ondersteund. Naast het ethische aspect zijn er ook sterke wetenschappelijke drijfveren om verfijning toe te passen. De manier waarop proefdieren worden gehuisvest en behandeld in wetenschappelijk onderzoek kan hun fysiologie en gedrag beïnvloeden. Een simpele handeling zoals het vastnemen van een proefdier bijvoorbeeld, kan de bloeddruk en hormonenbalans veranderen. Dit is niet alleen onaangenaam voor het dier, maar het kan ook de geldigheid en reproduceerbaarheid van bepaalde data beïnvloeden. Daarom is het minimaliseren van de impact van stress en ongemak van zeer groot belang, in de eerste plaats voor het welzijn van het dier, maar daarnaast ook voor de wetenschap.
Vervangen betekent in de plaats van dierproeven andere methodes gebruiken, zoals celculturen of computermodellen. Voor bepaalde toepassingen is op dit vlak al enorme vooruitgang geboekt, denk maar aan toxicologische testen, waarbij we de schadelijkheid van een product kunnen testen aan de hand van (bijvoorbeeld) huidcellen in een proefbuis. Voor de studie van sommige complexe systemen, zoals bijvoorbeeld de werking van de hersenen of het immuunsysteem, zijn helaas nog steeds proefdieren nodig. Celculturen en computermodellen geven namelijk slechts een beperkt beeld over hoe een stof werkzaam is in een volledig levend wezen. Onderzoekers gebruiken vaak verschillende modellen in parallel: zowel celculturen als computermodellen en proefdieren. Zo kunnen zij een zo goed mogelijk beeld vormen van het onderliggende mechanismen en de voordelen van iedere benadering maximaal benutten. Deze alternatieve methoden dragen dus ook bij aan de eerste V-pijler: verminderen. Het is wettelijk verplicht om een alternatieve methode te gebruiken als die bestaat.